در حال ویرایش آیه ۲۲ سوره آل عمران

'''{{جعبه اطلاعات آیه
| عنوان = آیه ۲۰۰ سوره آل‌عمران
| واقع در سوره = [[سوره آل عمران|آل عمران]]
| شماره آیه = ۲۰۰
| جزء = ۴
| شأن نزول = 
| مکان نزول = [[مدینه]]
| موضوع = 
| آیات مرتبط = کل آیات [[سوره آل‌عمران]]
| تصویر = آیه ۲۰۰ سوره آل‌عمران.png
}}

'''آیه ۲۰۰ سوره آل‌عمران'''، [[مؤمن|مؤمنان]] را برای رسیدن به [[فلاح|رستگاری]]، به [[صبر]]، مصابره، مرابطه و [[تقوا|تقوای الهی]] دعوت می‌کند. [[مفسر|مفسران]] این چهار دستور را راه تحقق [[اصول دین|اصول]] و [[فروع دین]] مطرح شده در این [[سوره آل‌عمران|سوره]] می‌دانند. صبر به معنای شکیبایی در سختی‌ها، طاعات و ترک [[گناه]] است. مصابره به پیشی گرفتن از دشمنان در صبر یا توصیه یکدیگر به آن اشاره دارد. مرابطه نیز از ریشه ربط، به معنای آمادگی برای حفظ جامعه اسلامی از تهاجم نظامی و فکری است.

در [[حدیث|روایات]]، مرابطه شامل حفظ مرزهای جغرافیایی و فکری و عقیدتی، انتظار نماز، ارتباط با [[امامان شیعه|امام معصوم(ع)]] و [[انتظار فرج]] می‌شود. تقوای الهی ضامن اجرای صحیح سه دستور دیگر است. هدف نهایی از این دستورات نیز رستگاری جامع در دنیا و [[آخرت]] است. [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مرابطه را پیوندی فکری، اجتماعی و معنوی برای حفظ اصول و کمال جامعه اسلامی می‌داند و بر حق‌محوری آن در برابر جوامع مادی غرب تأکید دارد.

== مفهوم کلی، ترجمه و متن ==
آیه ۲۰۰ سوره آل‌عمران، آخرین آیه [[سوره آل‌عمران]]، از آیات مدنی [[قرآن]] است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۳۲.</ref> این آیه مؤمنان را به چهار دستورالعمل اساسی برای رسیدن به رستگاری دعوت می‌کند: [[صبر]]، مصابره، مرابطه و [[تقوا|تقوای الهی]].<ref>جوادی آملی، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ۱۳۸۸ش، ج۱۶، ص۷۶۹-۷۷۱.</ref> [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]])‌ مفسر شیعه این آیه را مرتبط با تمامی محتوای سوره آل‌‌عمران دانسته است. در این سوره سخن از اصول و فروع عملی دین است که برای تحقق آن‌ها باید صبر و استقامت داشت. به همین دلیل این چهار دستور العمل به‌عنوان راه حل رسیدن به اهداف سوره ارائه شده است.<ref>جوادی آملی، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ۱۳۸۸ش، ج۱۶، ص۷۷۱.</ref>

{{جعبه گفتگوی آیه|3|200}}

== نکات تفسیری ==
[[مفسر|مفسران]] [[مسلمان]]، نکات فراوانی را در تفسیر آیه ۲۰۰ سوره آل‌عمران بیان کرده‌اند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این نکات اشاره می‌شود:

۱. '''صبر (اصْبِرُوا):''' نخستین فرمان آیه، دعوت به «[[صبر]]» است.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۲۳۳.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مفسّر قرآن، صبر را به معنای شکیبایی در برابر سختی‌ها و مشکلات، مصیبت‌ها، انجام طاعات و ترک [[گناه]] دانسته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۹۱.</ref> این صبر، یک فضیلت فردی و پایه و اساس بسیاری از کمالات دیگر انسانی محسوب می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۲۳۳.</ref> جوادی آملی، مفسّر قرآن، انسان صابر را کسی می‌داند که در مقابل سختی‌ها و مشکلات جَزَع و فَزَع نکرده و وظیفه الهی خویش را به سرانجام رساند.<ref>جوادی آملی، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ۱۳۸۸ش، ج۱۶، ص۷۷۲.</ref>

۲. '''مصابره (صَابِرُوا):''' دومین دستور «مُصابِره» است که از باب مفاعله بوده و برخی آن را به معنای نوعی مشارکت و غلبه در صبر دانسته‌اند. طبق این معنا، مؤمنان نه تنها خود باید صبور باشند، بلکه باید در صبر و استقامت از دیگران، به‌ویژه دشمنان، پیشی بگیرند و آن‌ها را به ستوه آورند.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۰.</ref> مصابره همچنین می‌تواند به معنای توصیه یکدیگر به صبر و همکاری در این مسیر باشد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۹۱.</ref>

۳. '''مرابطه (رَابِطُوا):''' سومین فرمان «مُرابِطه» است که از ریشه «ربط» به معنای بستن و پیوند دادن گرفته شده است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، دارالفکر، ج۷، ص۳۰۲.</ref> این واژه را به معنای آمادگی و مراقبت برای حفظ جامعه اسلامی از تهاجم دشمنان، چه نظامی و چه فرهنگی و فکری دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۲۲۴؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۲۳۳.</ref> در روایات اسلامی، «مرابطه» مصادیق گوناگونی یافته است؛ از جمله:

* حفظ مرزهای جغرافیایی: که همان معنای اولیه و نظامی کلمه است و به معنای پاسداری از سرحدات کشور اسلامی در برابر تهاجم بیگانگان می‌باشد.<ref>جوادی آملی، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ۱۳۸۸ش، ج۱۶، ص۷۹۲؛ برای نمونه رجوع کنید به: شعیری، جامع الأخبار، مطبعة حيدرية، ص۸۳.</ref>
* انتظار [[نماز]] بعد از نماز: در برخی روایات، انتظار کشیدن برای برپایی نماز پس از نماز دیگر، نوعی مرابطه و جهاد با نفس شمرده شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌ابی‌جمهور، عوالي اللئالي‏، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref> این تفسیر نشان‌دهنده اهمیت پیوند مستمر با [[عبادت]] و آمادگی روحی دانسته شده است.<ref>جوادی آملی، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ۱۳۸۸ش، ج۱۶، ص۷۹۱-۷۹۲.</ref>
* ارتباط و پیوند با [[امامان شیعه]]: در تفاسیر و روایات شیعی، یکی از مهم‌ترین مصادیق «مرابطه»، پیوند قلبی، فکری و عملی با امام معصوم(ع) و [[انتظار فرج|انتظار فرج امام زمان(عج)]]، دانسته شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۸۱؛ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۷.</ref> این نوع مرابطه به معنای حفظ آمادگی برای یاری امام و دفاع از آرمان‌های الهی است.<ref>جوادی آملی، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ۱۳۸۸ش، ج۱۶، ص۷۹۳.</ref>
* مراقبت از مرزهای فکری و فرهنگی: طبق برخی روایات، «مرابطه» شامل پاسداری از باورها و ارزش‌های اسلامی در برابر شبهات و انحرافات نیز می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: امام عسکری(ع)، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري‏(ع)، ۱۴۰۹ق، ص۳۴۳.</ref>

۴.  '''تقوای الهی (اتَّقُوا اللَّهَ):''' چهارمین و آخرین دستور، رعایت «[[تقوا|تقوای الهی]]» است. این دستور را ضامن اجرای صحیح سه دستور قبلی و ملاک ارزشمندی اعمال دانسته‌اند. صبر، مصابره و مرابطه بدون پشتوانه تقوا، ممکن است به انحراف کشیده شده یا فاقد ارزش معنوی لازم باشند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۲۳۵.</ref>

۵.  '''هدف نهایی: فلاح (لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ):''' در پایان آیه، ثمره و نتیجه عمل به این چهار دستور، را رسیدن به [[فلاح]] عنوان کرده است. فلاح مفهومی جامع است که هم موفقیت و پیروزی در دنیا و هم سعادت و نیک‌بختی در [[آخرت]] را در بر می‌گیرد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۹۲.</ref> به گفته محققانِ تفسیر نمونه، واژه «لعلّ» در اینجا برای اشاره به وجود شرایط دیگر غیر از این چهار شرط برای رستگاری به کار رفته است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۲۳۶.</ref>

== ویژگی‌های اجتماع اسلامی در پرتو مفهوم مرابطه ==
[[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]] (۱۲۸۱- [[سال ۱۳۶۰ هجری شمسی|۱۳۶۰ش]]) در گفتاری ۴۰ صفحه‌ای ذیل تفسیر آیه ۲۰۰ سوره آل عمران، با استناد به آیات قرآن و تحلیل‌های عقلی و تاریخی، به اثبات ضرورت و اهمیت اجتماع در اسلام، ویژگی‌های منحصر به فرد جامعه اسلامی مبتنی بر [[توحید]] و حق‌محوری، و تفاوت بنیادین آن با جوامع مدنی غربی مبتنی بر ارزش‌های مادی و رأی اکثریت می‌پردازد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۹۲-۱۳۳.</ref> وی ضمن پاسخ به شبهات مربوط به عدم پایداری جامعه اسلامی و کارآمدی آن در دنیای معاصر، بر پویایی، جامعیت و قابلیت [[اسلام]] برای تأمین سعادت حقیقی بشر در همه اعصار تأکید کرده و آینده جهان را از آنِ دین حق می‌داند. مفهوم مرابطه در این چارچوب، نه تنها به معنای مرزداری نظامی، بلکه به معنای پیوند فکری، اجتماعی و معنوی افراد جامعه اسلامی برای حفظ اصول، مقابله با انحرافات و حرکت به سوی کمال تفسیر می‌شود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۹۲-۱۳۳.</ref>

== پانویس ==
{{پانوشت}}

== منابع ==
{{منابع}}
* قرآن کریم.
* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
* ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة‏، قم، دار سید الشهداء للنشر، ۱۴۰۵ق.
* امام عسکری(ع)، حسن بن علی، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری‏(ع)، قم، مدرسة الإمام المهدی‏(عج)، ۱۴۰۹ق.
* جوادی آملی، عبدالله، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۸ش.
* زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
* شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، نجف، مطبعة حیدریة، بی‌تا.
* طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، الاعلمی فی المطبوعات، ۱۴۱۵ق.
* قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۳ش.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
* مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
* نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تهران، نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.
{{پایان}}

[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]]
[[رده:آیات سوره آل‌عمران]]
[[رده:آیات]]
[[رده:مقاله‌های جدید]]